“เลี้ยวผิด ชีวิตเปลี่ยน” : บางใหญ่-กาญจนบุรี — Google Maps พาขึ้น M81 ไม่มีทางกลับ!

จากไวรัล “Google Maps พาขึ้น M81” ถึงการถอดบทเรียนพื้นฐานการออกแบบป้ายนำทางบนทางหลวงไทย

กำลังเป็นกระแสในโลกออนไลน์ จากเหตุการณ์เมื่อวันที่ 4 ตุลาคม 2568 ที่เพจ “เรารักด่านตรวจ” เผยโพสต์ของผู้ใช้รายหนึ่งที่ระบุว่า “สิ่งที่เลวร้ายที่สุดเกิดขึ้นแล้ว เซ็นทรัล เวสต์เกต ต้องเลี้ยวซ้าย แต่ Google Maps บอกให้เลี้ยวขวา แล้วพาขึ้น M81 ไปกาญจนบุรีแบบไม่มีทางลง ขับไปร้องไห้ไป” โพสต์ดังกล่าวกลายเป็นไวรัล มีผู้ร่วมแสดงความคิดเห็นจำนวนมาก หลายคนแชร์ประสบการณ์คล้ายกันว่าเคยขับผิดเส้นเพราะความสับสนของป้ายบอกทางหรือระบบนำทางดิจิทัล

อย่างไรก็ตาม เหตุการณ์นี้อาจกำลังสะท้อนถึงปัญหาพื้นฐานของระบบป้ายนำทาง (Wayfinding System) ของไทยโดยรวม

วันนี้ LAD ชวนมาทบทวน “การออกแบบป้ายนำทาง” ซึ่งเป็นศาสตร์ที่มีหลักเกณฑ์ชัดเจน อ้างอิงจากมาตรฐานของกรมทางหลวง (DOH) และแนวทางสากล พร้อมตั้งคำถามถึง จุดอ่อนที่ควรปรับปรุง และเสนอ แนวทางพัฒนาที่ประเทศไทยควรเร่งดำเนินการ เพื่อยกระดับประสิทธิภาพของระบบนำทางในเมืองให้ดียิ่งขึ้น

ปัญหาการนำทางสู่มอเตอร์เวย์ M81 (สายบางใหญ่–กาญจนบุรี)

มอเตอร์เวย์สายนี้มีระยะทางราว 96 กิโลเมตร เชื่อมต่อกรุงเทพฯ กับกาญจนบุรี โดยมีจุดขึ้น–ลงจำกัดและห่างกันมาก ทำให้ผู้ที่เลี้ยวผิดไม่สามารถกลับรถได้ในระยะสั้น จึงเป็นเหตุให้ผู้ขับขี่ที่พลาดทางเข้าหรือออก ต้องขับต่อไปอีกหลายสิบกิโลเมตรก่อนถึงจุดกลับรถ

กรมทางหลวงได้เร่งดำเนินมาตรการแก้ไข ดังนี้

1. ปรับปรุงป้ายและสัญลักษณ์จราจร เพื่อให้ผู้ขับขี่สามารถแยกเส้นทางระหว่างผู้ที่ต้องการใช้มอเตอร์เวย์กับผู้ที่เดินทางไปยังจุดหมายอื่นได้ถูกต้อง

• เร่งติดตั้ง ป้ายแนะนำทาง ป้ายเตือน และเครื่องหมายจราจรบนพื้นผิวถนน ให้ชัดเจนและโดดเด่นขึ้น

• ให้ความสำคัญกับ จุดเข้า–ออกและจุดเชื่อมต่อสำคัญ เช่น บริเวณบางใหญ่ (ถนนรัตนาธิเบศร์)

2. ประสานงานกับผู้ให้บริการแอปพลิเคชันนำทางออนไลน์ เพื่อลดความคลาดเคลื่อนระหว่างข้อมูลทางกายภาพและระบบดิจิทัล เพื่อความปลอดภัยของผู้ใช้ทาง

• ตรวจสอบและอัปเดตข้อมูล จุดขึ้น–ลง ด่าน และวัน–เวลาที่เปิดปิด

• แจ้งข้อจำกัดการใช้เส้นทางในช่วงทดลองวิ่ง

3. แนวทางสำหรับผู้ที่ขับรถหลงเข้า M81

• แนะนำให้ออกที่ ด่านนครชัยศรี ใช้เวลาเดินทางประมาณ 15 นาที

• เข้าสู่ ถนนทางหลวงหมายเลข 3233 แล้วกลับรถเข้าสู่ M81 ฝั่งมุ่งหน้าบางใหญ่

6 แนวทางพื้นฐานการออกแบบป้ายนำทางบนทางหลวง (Highway Guide Sign Design Principles)

พื้นฐานการออกแบบป้ายนำทางบนทางหลวงเป็นเรื่องที่มีหลักวิชาชัดเจนและใช้กันทั่วโลก โดยอ้างอิงจากมาตรฐานของ กรมทางหลวง (ประเทศไทย) และแนวทางสากล เช่น  Manual on Uniform Traffic Control Devices (MUTCD) ของสหรัฐฯ หรือสหราชอาณาจักร และเยอรมนี อาทิ

1. หลักการชี้นำ (Guidance Principle)

   • จุดประสงค์หลักของ “ป้ายนำทาง” คือ ช่วยให้ผู้ขับตัดสินใจล่วงหน้าได้อย่างปลอดภัย

   • ป้ายต้องแสดงข้อมูล เส้นทาง จุดหมาย และระยะทางล่วงหน้า อย่างชัดเจน

   • ป้ายควรมีลำดับชัดเจน ได้แก่ ป้ายเตือนล่วงหน้า ป้ายยืนยัน และป้ายแสดงจุดออก ตามลำดับเช่น “อีก 2 กม. ถึง ทางออกนครชัยศรี” “ทางออกนครชัยศรี 1 กม.” “← ทางออก นครชัยศรี”

2. ความชัดเจนในการอ่าน (Legibility & Visibility)

   • ใช้ตัวอักษรขนาดใหญ่เพียงพอ (ขึ้นอยู่กับความเร็วเฉลี่ยของทาง เช่น 100–120 กม./ชม.)

   • ตัวอักษรควรใช้ ที่อ่านชัดแม้จากระยะไกล

   • พื้นหลังสีเขียว (สำหรับป้ายนำทางบนทางหลวง) ตัวอักษรสีขาว เพื่อให้มี คอนทราสต์สูงสุด

   • ใช้วัสดุสะท้อนแสง เพื่อมองเห็นชัดในเวลากลางคืน

3. การจัดวางข้อมูล (Information Hierarchy)

   • ข้อมูลสำคัญที่สุด เช่น “ชื่อเมือง/จุดหมายหลัก” อยู่บรรทัดบนสุด

   • ชื่อเส้นทาง (เช่น M81, AH2, ทล.9) อยู่ตำแหน่งสม่ำเสมอ

   • ไม่ควรใส่ข้อมูลเกิน 3 จุดหมายต่อป้าย (เพื่อลดภาระการมองของผู้ขับ)

   • ใช้ลูกศรบอกทิศทาง ที่ตำแหน่งสัมพันธ์กับช่องทางจริง

4. ระยะติดตั้งและลำดับการมองเห็น (Placement & Sequence)

   • ป้ายเตือนล่วงหน้า: 2 กม. / 1 กม. ก่อนทางออก

   • ป้ายที่จุดออก: ติดตรงช่องออกหรือเหนือเลน

   • ป้ายยืนยันหลังทางออก: ติดห่างออกไป 100–200 ม. เพื่อย้ำว่ามาถูกทางแล้ว

5. ความต่อเนื่องของข้อมูล (Consistency)

   • ป้ายทุกป้ายต้อง ใช้ชื่อ จุดหมาย ทิศทาง และสัญลักษณ์ตรงกันตลอดเส้นทาง

   • ป้องกันความสับสน เช่น ถ้าป้ายก่อนหน้านี้เขียน “ไปกาญจนบุรี” ป้ายต่อมาต้องไม่เปลี่ยนเป็น “ไปท่าม่วง” ทันที

   • ชื่อทางหลวง ต้องปรากฏสม่ำเสมอในทุกป้ายของเส้นทางเดียวกัน

6. ความเข้าใจเชิงจิตวิทยาผู้ขับ (Human Factors)

   • ผู้ขับขี่มีเวลาตัดสินใจเฉลี่ยเพียง 6–8 วินาที เมื่อเห็นป้ายครั้งแรก ดังนั้นข้อความต้อง สั้น อ่านง่าย และสื่อสารตรงประเด็น

   • ป้ายที่มีหลายบรรทัดหรือตัวอักษรเล็กเกินไป จะเพิ่มภาระทางสมอง (cognitive load)และอาจทำให้เกิดการเลี้ยวผิด

ข้อเสนอแนะแนวทางพัฒนาสำหรับไทย

1. เพิ่มความต่อเนื่องของป้ายและข้อมูล (consistency) : ใช้ชื่อจุดหมายและรหัสทางเดียวกันตลอดเส้นทางโดยไม่เปลี่ยนกลางทาง เพื่อสร้างความชัดเจนและลดความสับสน อาจพิจารณาจัดทำนโยบาย “Master Naming & Route Registry” เพื่อสร้างฐานข้อมูลกลางกำหนดชื่อจุดหมาย รหัสเส้นทาง และคำย่อที่อนุญาตให้ใช้บนป้าย ให้บังคับใช้ร่วมกันในทุกเมือง

2. ปรับรูปแบบป้ายให้เข้าใจง่ายในมุมมองผู้ขับ (Human-Centered Design): ทำการ user testing เช่น จำลองการขับ (driving simulator / sign simulator) และการติดตามการมอง (eye-tracking) รวมถึงการทดสอบเวลาอ่านและตัดสินใจ (recognition/decision time) เพื่อเปรียบเทียบตัวเลือกฟอนต์ ขนาดข้อความ และการจัดวางป้าย ทำให้ผู้ขับสามารถเข้าใจและตอบสนองได้อย่างรวดเร็ว

3. บูรณาการกับระบบนำทางดิจิทัล : จัดทำ Sign Inventory แบบ GIS-based โดยสำรวจและลงทะเบียนป้ายทุกชิ้น เพื่อเป็นแหล่งอ้างอิงเดียว สำหรับการอัปเดตทั้งทางกายภาพและส่งต่อไปยังผู้ให้บริการแผนที่ดิจิทัล เช่น Google Maps, GPS, ITS

4. พิจารณาใช้แผนภาพทางแยก (Diagrammatic Signs) ในจุดเชื่อมที่ซับซ้อน : สำหรับทางแยกหรือพื้นที่ที่ผู้ขับสับสนสูง การใช้ภาพแผนภาพเส้นทาง (diagrammatic signs) แบบสหราชอาณาจักร อาจช่วยให้ผู้ขับ “เห็นภาพรวมเส้นทาง” เข้าใจโครงสร้างถนน และตัดสินใจได้เร็วขึ้นเมื่อเทียบกับข้อความล้วน

5. ออกแบบป้ายต้นแบบ (prototype signage) ในโครงการนำร่อง : เริ่มจากการออกแบบและทดสอบในห้องปฏิบัติการ (Design & Lab Test) ด้วย driving simulator และ eye-tracking เพื่อประเมินการอ่านและการตัดสินใจ ก่อนติดตั้งป้ายต้นแบบแบบชั่วคราวในพื้นที่จริง (Field Pilot) เช่น ทางเข้า–ออก M81 เพื่อเก็บข้อมูลอัตราการเลี้ยวผิดและความพึงพอใจของผู้ใช้ ก่อนเข้าสู่ขั้นตอนประเมินผลและปรับปรุง (Evaluation & Refinement) เพื่อเลือกแบบที่มีประสิทธิภาพสูงสุด แนวทางนี้ช่วยให้การลงทุนด้านป้ายจราจรมีหลักฐานเชิงประจักษ์ ลดความเสี่ยงจากการใช้งบประมาณในการลงทุนป้ายที่ยังมีช่องว่างทั่วประเทศ

เหตุการณ์ “เลี้ยวผิด ชีวิตเปลี่ยน” ที่บางใหญ่-กาญจนบุรี สะท้อนให้เห็นว่า การจัดการระบบนำทางแบบบูรณาการ — ทั้งป้ายจริงและข้อมูลดิจิทัล — คือหัวใจของความปลอดภัยและประสบการณ์เดินทางของผู้ใช้ทาง การออกแบบป้ายที่เข้าใจง่าย สื่อสารตรง และต่อเนื่อง จะช่วยลดความสับสน สร้างความมั่นใจ และยกระดับมาตรฐานถนนไทยสู่ระดับสากล การปรับปรุงมาตรฐานของป้ายนำทางที่อ้างอิงจากปัญหา และพฤติกรรมจริงจากู้ใช้งาน จึงเป็นเรื่องจำเป็น ควบคู่กับการวางแผนโครงสร้างพื้นฐานของเมืองอัจฉริยะ (Smart City Infrastructure) ที่เชื่อมต่อระบบถนนและผู้ใช้ทางอย่างมีประสิทธิภาพ

💡 พื้นที่ร่วมแชร์ : แล้วท่านล่ะ เคยเจอปัญหาการเลี้ยวผิด หรือสับสนกับป้ายจราจรหรือระบบนำทางดิจิทัลบ้างไหม? แชร์ประสบการณ์หรือความคิดเห็นของท่าน เราจะได้ร่วมกันหาวิธีเสนอปรับปรุงและพัฒนาระบบป้ายนำทางร่วมกัน

การติดต่อและสอบถามกรมทางหลวง (DOH)

กรมทางหลวงยืนยันว่ากำลังดำเนินการอย่างเต็มที่เพื่อ สื่อสารข้อมูลที่ถูกต้องและอัปเดตอย่างต่อเนื่อง

• ศึกษาข้อมูลจุดเข้า–ออกช่วงทดลองใช้งานจากข้อมูลทางการของกรมทางหลวงก่อนเดินทาง

• ช่องทางสอบถามและแจ้งปัญหา:

  • สายด่วนกรมทางหลวง: ☎️ 1586 (โทรฟรีตลอด 24 ชั่วโมง)

  • ศูนย์บริการข้อมูลทางหลวงพิเศษระหว่างเมือง (Motorway Call Center): โทร. 1586 กด 7

ขอขอบคุณข้อมูลและรูปภาพ :

MUTCD (USA): Chapter 2E – Guide Signs on Freeways

กรมทางหลวง (DOH): มาตรฐานการติดตั้งป้ายจราจร พ.ศ. 2559

AASHTO Green Book: Guidelines for highway geometric design

https://www.naewna.com/likesara/918857

https://www.naewna.com/business/918979

https://www.facebook.com/share/p/174yMN4eWr/

https://doi.org/10.18757/ejtir.2015.15.2.3068

https://www.itsdigest.com/fhwa-releases-new-traffic-control-device-manual