รถไฟฟ้า 20 บาทตลอดสาย 2568: มาตรการการเงินและกฎหมายเพียงพอหรือไม่ สำหรับความยั่งยืน?

ความคืบหน้าล่าสุด

วันที่ 25 สิงหาคม 2568 กระทรวงคมนาคมเปิดให้ประชาชน ลงทะเบียนรับสิทธิ์รถไฟฟ้า 20 บาทตลอดสาย ผ่านแอปพลิเคชัน “ทางรัฐ” เพื่อเตรียมพร้อมใช้มาตรการเมื่อกฎหมายเรียบร้อย ล่าสุด ณ เวลา 16.00 น. มีผู้ลงทะเบียนสำเร็จแล้ว 135,730 คน แบ่งเป็น บัตร Rabbit 102,007 ใบ และ บัตร EMV 47,432 ใบ

ความคืบหน้ากฎหมาย

เพื่อสนับสนุนมาตรการอัตราค่าโดยสารสูงสุด 20 บาทตลอดสาย ระยะที่ 2 กระทรวงคมนาคมเร่งผลักดัน พ.ร.บ. 3 ฉบับ ได้แก่

1.         พ.ร.บ.การขนส่งทางราง – ผ่านสภาฯ เตรียมเข้าสู่การพิจารณาสมาชิกวุฒิสภา

2.         พ.ร.บ.การบริหารจัดการระบบตั๋วร่วม – ผ่านวาระที่ 1 ของสภาฯ อยู่ระหว่างวาระ 2 และ 3

3.         พ.ร.บ.การรถไฟฟ้าขนส่งมวลชนแห่งประเทศไทย (รฟม.) – ผ่านวาระที่ 1 ของสภาฯ อยู่ระหว่างวาระ 2 และ 3

เหตุผลที่ยังต้องรอ: การต้องจัดตั้งกองทุนส่งเสริมระบบตั๋วร่วม ซึ่งเป็นกลไกสำคัญเพื่อชดเชยส่วนต่างค่าโดยสารให้ผู้ให้บริการรถไฟฟ้าแต่ละสาย ทำให้สามารถเก็บค่าโดยสารสูงสุด 20 บาทตลอดสายได้จริง

เส้นทางและเป้าหมายของนโยบาย

นโยบายจะครอบคลุม 8 สายหลัก ในกรุงเทพฯ และปริมณฑล ได้แก่ สายสีเขียว, สีทอง, สีเหลือง, สีชมพู, สีน้ำเงิน, สีม่วง, สีแดง และ ARL รวม 13 เส้นทาง ระยะทาง 276.84 กม. 194 สถานี

เป้าหมายสำคัญ คือ

• ลดค่าครองชีพและเพิ่มความเท่าเทียมในการเข้าถึงระบบขนส่งสาธารณะ

• เพิ่มความสะดวก ปลอดภัย รวดเร็ว และเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม

• ลดการใช้รถยนต์ส่วนบุคคล อุบัติเหตุ และมลพิษทางอากาศ

ขณะนี้อยู่ระหว่างพิจารณาใช้เงินจาก กองทุนการรถไฟ และเงินอุดหนุนจากรัฐบาล (subsidize) แต่ยังไม่มีตัวเลขที่ชัดเจน

ความยั่งยืนของนโยบาย

การออกกฎหมายไม่ใช่เพียงขั้นตอนเดียว แต่ ต้องสร้างความยั่งยืนทั้งการเงิน การบริหาร และการใช้งานของประชาชน

1. ด้านการเงิน

• จัดตั้ง กองทุนชดเชยและอุดหนุนระยะยาว เพื่อให้ผู้ให้บริการมั่นคง

• ประเมินความคุ้มค่าและความยั่งยืนของแต่ละสาย ป้องกันการขาดทุนสะสม

2. ด้านการบริหารและกฎหมาย

• รองรับ หลายเส้นทางพร้อมกัน เพื่อไม่ให้ผู้โดยสารสับสน

• ระบบ ตั๋วร่วมและเทคโนโลยี เชื่อมต่อทุกสาย ใช้ง่าย

• ติดตามผลทุกปี เช่น จำนวนผู้โดยสาร ความพึงพอใจ รายได้ผู้ให้บริการ

3. ด้านพฤติกรรมผู้ใช้

• กระตุ้นการใช้รถไฟฟ้าอย่างต่อเนื่อง เช่น โปรโมชั่น เส้นทาง feeder เชื่อมต่อ first mile – last mile

• ให้ข้อมูลชัดเจนเกี่ยวกับช่วงเวลาที่ใช้ สิทธิ์ และวิธีลงทะเบียน

4. มิติสิ่งแวดล้อมและสังคม

• ลดการใช้รถยนต์ส่วนบุคคลและมลพิษได้จริง

• ทำให้เข้าถึงทุกกลุ่มประชาชน สร้างความเท่าเทียมทางการเดินทาง

หลักการพัฒนาพื้นที่รอบสถานี (Transit-Oriented Development : TOD)

หนึ่งในหลักการพัฒนาพื้นที่รอบสถานี คือ การเข้าถึง (Accessibility) และการออกแบบที่เป็นมิตรกับคนเดินเท้า (Pedestrian-friendly Design)

• พื้นที่รอบสถานีควรออกแบบให้สามารถเข้าถึงได้สะดวกทั้งทางเดินเท้า จักรยาน รถโดยสาร Feeder และรถยนต์ส่วนบุคคล (Park & Ride)

• ส่งเสริมการเชื่อมต่อแบบ Seamless Mobility เช่น ทางเดินเท้าต่อเนื่อง ทางม้าลายที่ปลอดภัย และระบบป้ายอัจฉริยะ

ระบบเชื่อมต่อ Feeder และการขับเคลื่อนของกรุงเทพมหานคร

โครงการรถไฟฟ้า 20 บาทตลอดสาย แม้จะลดค่าครองชีพ แต่ต้องควบคู่กับระบบเชื่อมต่อ Feeder รอบสถานี ทั้งรถโดยสารประจำทาง รถสองแถว แท็กซี่ จักรยาน รวมถึงบริการ On-Demand ที่ปรับตามความต้องการผู้ใช้

การพัฒนาโครงสร้างพื้นฐาน เช่น ทางเท้า เส้นทางจักรยาน และเส้นทางสัญจรทางน้ำ รอบสถานี เป็นส่วนสำคัญในการสร้างเครือข่ายการเดินทางที่ยั่งยืน ลดค่าใช้จ่ายและเวลาในการเดินทางหลายต่อ เพิ่มประสิทธิภาพของโครงการ และลดมลพิษทางอากาศ

ล่าสุด กรุงเทพมหานคร เริ่มเร่งศึกษารูปแบบเชื่อมต่อระบบ Feeder รอบสถานี เพื่อสนับสนุนและขับเคลื่อนมาตรการ 20 บาทตลอดสายให้เกิดประโยชน์สูงสุด ความสำเร็จและความยั่งยืนของมาตรการ 20 บาทตลอดสาย จึงไม่ได้ขึ้นอยู่เพียงแค่กฎหมายและมาตรการทางการเงิน แต่ต้องมี การบริหารจัดการ การเชื่อมต่อระบบขนส่ง และการตอบสนองต่อพฤติกรรมผู้โดยสาร อย่างครบวงจร

บทเรียนจากต่างประเทศ

การสร้างระบบ Feeder รอบสถานี ไม่ใช่เพียงการเชื่อมต่อทางกายภาพ แต่ต้องมีการวางแผนอย่างรอบด้าน ทั้งรูปแบบบริการ การจัดตารางเวลา การบริหารจัดการ และการประสานระหว่างระบบต่างๆ เพื่อให้เกิดการเดินทางแบบไร้รอยต่อ ซึ่งสามารถเรียนรู้ได้จากกรณีศึกษาของต่างประเทศ เช่น ญี่ปุ่น และสิงคโปร์ ที่ระบบขนส่งสาธารณะทุกเส้นทางสามารถเชื่อมต่อกันอย่างเป็นหนึ่งเดียว ทั้งในด้านบริการและการจัดการ ทำให้ผู้โดยสารเข้าถึงการเดินทางได้ง่าย สะดวก และเกิดประโยชน์สูงสุดต่อเมืองและสิ่งแวดล้อม

สิ่งเหล่านี้ชี้ให้เห็นว่า ความยั่งยืนของ “รถไฟฟ้า 20 บาทตลอดสาย” ต้องมาพร้อมกับการบริหารจัดการแบบบูรณาการ ทั้งด้านการเงิน การเชื่อมต่อ และการออกแบบเมือง จึงจะสร้างประโยชน์สูงสุดต่อผู้โดยสาร เมือง และสิ่งแวดล้อม

ขอขอบคุณข้อมูลและรูปภาพ

https://www.pptvhd36.com/video/news/199587

https://www.prachachat.net/politics/news-1871614        

https://www.bangkokbiznews.com/business/economic/1195779

https://bmc.go.th/prbmcnews-230768-09/

https://denver-south.com/blog/what-is-the-first-and-last-mile-problem/

https://www.scasset.com/th/blog/research-and-knowledge/bts-skytrain-green-line/

https://www.khonkaenthinktank.com/news_view.php?id=62